بسیاری از دانش آموزان روزهای پیش از امتحان را تا حد امکان به مطالعه می پردازند و تصور می کنند که غذا و استراحت مانع مطالعه می شود، در صورتی که با تغذیه صحیح می توان بازده فکری را افزایش داد. اینجانب در طول دوران کاری خود دستورات غذایی به دانش آموزان ابلاغ کرده و نتیجه آن را به وضوح دیده ام.پس به کارگیری نکات و توصیه های زیر توان شما را برای یادگیری بهتر و موفقیت در امتحانات افزایش می‌دهد:
1- در زمان کار یا مطالعه غذا نخورید و برای این کار زمان خاصی را در نظر بگیرید تا با آرامش بیشتری غذا بخورید.
2- بررسی های دانشمندان نشان می دهد که غذاهای نشاسته ای مانند ماکارونی، برنج و نان به دلیل تاثیر در بهبود کیفیت خواب، در شب امتحان مفید هستند.
3- صبح روز امتحان بهتر است به منظور افزایش کارایی مغز، از مواد سرشار از پروتئین یا سرشار از فیبر مانند تخم مرغ، نان سنگک یا بربری با عسل یا پنیر استفاده شود.
4- کارشناسان تغذیه به دانش آموزانی که اضطراب زیادی دارند و نمی توانند صبحانه ی مفصلی بخورند، توصیه می کنند از موز و مقداری کشمش استفاده کنند
5- بعضی از دانش آموزان به دلیل اضطراب زیاد، امتحانات خود را خراب می کنند، بنابراین بهتر است برای مقابله با این اضطراب از غذاهای مناسب استفاده کنند. بعضی از سبزی ها از قبیل ریحان، نعنا، کاهو و سیب در کاهش اضطراب بسیار مفید هستند.
6- خوردن نان و پنیر و گردو یا یک ظرف عدسی در روز امتحان کمک می کند تا در طول امتحان آرام باشید. همچنین خوردن عسل و نوشیدنی های حاوی عسل در کاهش اضطراب بسیار موثر است.
7- خوردن جگر، گوشت و ماهی، کمک زیادی در کاهش اضطراب می کند، زیرا کم خونی نیز یکی از دلایل کاهش یادگیری و تمرکز است.
8- مصرف سبزی و میوه های تازه توصیه می شود.
9- در ساعات مطالعه از خوردن ماست ترش و دوغ ترش بپرهیزید و خوردن روزانه شیر و همچنین ماست شیرین را فراموش نکنید.
10- در ایام امتحان، بیشتر مواظب سلامت خود باشید تا در معرض سرماخوردگی، گرمازدگی، مسمومیت‌های غذایی و سوء هاضمه قرار نگیرید و از خوردن غذا در بیرون از خانه جدا خودداری کنید. غذا را خوب بجوید و به آرامی میل کنید.
11- در طول روز آب کافی بیاشامید، اما دقت داشته باشید که آشامیدن آب و نوشیدنی های دیگر در وسط غذا سبب اختلال در هضم و ایجاد نفخ می شود.
12- از مصرف زیاد شیرینی جات و تنقلات خودداری کنید. این خوراکی ها ممکن است در نگاه اول انرژی زا به نظر برسند، اما باید توجه داشت که این قابلیت در آن ها بسیار کم دوام است و پس از مدتی احساس خستگی بیشتری به شما دست خواهد داد.
13- بر خلاف تصور عموم، مطالعه و درس خواندن نیاز بدن به انرژی را افزایش نمی دهد، بنابراین استفاده بیش از حد از مواد غذایی شیرین و چرب در طول دوران امتحان، نه تنها مفید نیست، بلکه سبب چاقی می شود.
14- صبحانه غذای اصلی است، ناهار و شام را کمی مختصرتر بخورید، اما صبحانه را کامل میل کنید.
15- مصرف روزانه یک لیوان شیر، برای ایجاد آرامش در طول دوران امتحان موثر است.
16- خوردن آجیل از قبیل بادام، کشمش، فندق، گردو و نخودچی که سرشار از منیزیم است، به یادگیری کمک می کند، زیرا کمبود آن یکی از علل کاهش یادگیری است.
17- ماست و دوغ ترش، خواب آور است، اما خوردن ماست شیرین مفید است.
18- از خوردن قهوه و چای پُررنگ، خودداری کنید، ولی چای کم رنگ مفید است.
19- تغذیه متعادل و متنوع شامل نان و غلات، انواع سبزی، لبنیات، گوشت ها و میوه‌ها سبب کاهش استرس در زمان امتحان می شود.
20- اگر احساس خستگی می کنید، کمی استراحت کنید. انسان در موقع خستگی احتیاج به استراحت دارد نه محرک، بنابراین مصرف قهوه به منظور بیدار ماندن توصیه نمی شود.
کیفیت تغذیه‌ی کودکان و نوجوانان به خصوص در دوران امتحانات یا کنکور، تاثیر به سزایی در موفقیت یا عدم موفقیت آنان در امتحانات دارد. برای بررسی تاثیر تغذیه در موفقیت تحصیلی این گروه سنی، بهتر است ابتدا به تغییراتی که در دوران امتحان یا کنکور در زندگی آنان رخ می‌دهد بپردازیم.
در دوران امتحانات معمولا کودکان و نوجوانان به علت ترس از عدم موفقیت در امتحان، دچار استرس میشوند. یکی از اثرات مهم استرس بر تغذیه این است که موجب اتلاف مواد مغذی از بدن شده و نیاز آنها را به مواد مغذی افزایش می‌دهد؛ بنابراین غذای عادی و معمولی که انسان مصرف می‌کند، در شرایط غیرعادی و در مواقعی که شخص دچار اضطراب و استرس است، نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیازهای تغذیه‌ای انسان گردد. چنانچه این حالت ادامه یابد، می‌تواند منجر به سوءتغذیه شود.
در زمان امتحانات و کنکور، به علت فعالیت فکری زیاد ممکن است تمایل به مصرف مواد شیرین افزایش یابد؛ چرا که انرژی لازم برای فعالیت سلول‌های عصبی صرفا از گلوکز است و گلوکز یا قند ساده در اثر متابولیسم کربوهیدرات‌ها (مواد قندی، نشاسته‌ای) حاصل می‌شود؛ لذا ممکن است در اثر فعالیت فکری زیاد، نیاز به کربوهیدرات افزایش یابد. افراط در مصرف انواع شیرینی و موادی که در تهیه آنها از قند و شکر استفاده می‌شود، می‌تواند موجب افزایش وزن و چاقی شود. همچنین باعث برقراری عادت غلط مصرف مواد شیرین در انسان می‌شود و این عادت، چنانچه در دوران کودکی منجر به افزایش وزن نشود، در آینده و با بالا رفتن سن موجب چاقی و عوارض ناگوار ناشی از آن می‌گردد. در ضمن مصرف مواد شیرین به سلامت دندان‌ها لطمه می‌زند و موجب پوسیدگی و خرابی دندان‌ها می‌شود.
چنانچه مواد شیرین نزدیک به وعده‌های اصلی غذایی مصرف شوند، چون قند آنها به سرعت جذب خون شده و موجب افزایش قند خون می‌شود، ایجاد سیری کرده و شخص اشتهایی برای صرف غذای اصلی ندارد. چون شیرینی‌ها ارزش تغذیه‌ای بالایی ندارند و حاوی مقدار کافی مواد مغذی نیستند، لذا نمی‌توانند نیازهای تغذیه‌ای انسان را تامین کنند و چنانچه جانشین غذای اصلی گردند، موجب سوءتغذیه، به خصوص در کودکان و نوجوانان خواهند شد.
در دوران امتحان به علت مشغله‌ی فراوان و صرف وقت زیاد برای درس خواندن، معمولا فرصتی برای ورزش، پیاده‌روی و سایر فعالیت‌های فیزیکی باقی نمی‌ماند. این کمبود تحرک می‌تواند عوارض و اختلالات زیادی در شخص ایجاد کند. برای کسانی که اضافه وزن دارند و یا آمادگی ابتلا به چاقی را دارند، کمبود تحرک موجب افزایش وزن و چاقی می‌شود.
در دوران امتحانات چون شاگردان وقت زیادی را صرف خواندن درس و آماده شدن برای امتحانات می‌کنند و به این علت با عجله و در مدتی کوتاه غذا می‌خورند، بنابراین موادی را ترجیح می‌دهند که به آسانی خورده شوند و نیاز به پوست کندن، خرد کردن و جویدن زیاد نداشته باشند. به این علت معمولا از خوردن فیبر غذایی امتناع می‌ورزند که این امر موجب اختلالات مختلف از قبیل یبوست و در سنین بالاتر افزایش چربی‌های نامطلوب خون؛ بروز عوارض قلبی - عروقی و سکته؛ سرطان؛ افزایش فشارخون، چاقی، دیابت و بسیاری عوارض ناگوار دیگر در آنان می‌شود.
در ایام کنکور و امتحانات پایان سال، کودکان و نوجوانان اکثر اوقات خود را صرف درس خواندن و آماده‌سازی برای امتحان می‌کنند، در نتیجه فرصت کوتاهی را به تغذیه ی خود اختصاص می‌دهند و با عجله غذا می‌خورند و غذا را به خوبی نمی‌جوند. این امر برای سلامت آنان بسیار مضر است؛ زیرا مواد غذایی در دهان در اثر عمل جویدن، خرد و ریز شده و با بزاق آغشته و سپس آماده برای هضم میشوند. حال چنانچه این مرحله‌ی مهم به خوبی انجام نشود، اولین مرحله‌ی هضم دچار اختلال می‌گردد و بار دستگاه گوارش سنگین می‌شود که پیامد آن بروز ناراحتی‌های گوارشی است. در ضمن در افراد چاق که اشتهای کاذب برای غذا خوردن دارند، خوب نجویدن غذا و با عجله غذا خوردن موجب مصرف غذای بیشتر شده و زمینه‌ی مناسبی برای چاقی بیشتر فراهم می‌کند.
برخی از شاگردان به علت آن‌که شب‌ها مطالعه می‌کنند و دیر به بستر می‌روند، صبح دیر از خواب برمی‌خیزند و در نتیجه فرصتی برای خوردن صبحانه ندارند و بدون مصرف صبحانه به مدرسه می‌روند. این مسأله عوارض زیادی در بردارد، از جمله آن‌که موجب افت قندخون می‌شود که عوارض عصبی از قبیل سستی، بی‌حالی، خستگی، عصبانیت، بی‌حوصلگی و افسردگی را به همراه دارد. به خصوص کاهش حافظه و قدرت یادگیری، یکی از اختلالات مهم افت قندخون یا «هیپوگلیسمی» است. بنابراین افرادی که بدون خوردن صبحانه در جلسه‌ی امتحان یا کنکور شرکت می‌کنند، شانس کمتری برای موفقیت در امتحان دارند.
به هنگام درس خواندن و آماده شدن برای کنکور یا امتحانات پایان سال، معمولا شاگردان دچار اضطراب و استرس زیادی میشوند که این حالات در افراد لاغر موجب کاهش اشتها و عدم مصرف غذای کافی می‌شود و در نتیجه به شدت لاغری کمک می‌کند.
در افراد با وزن بالا، استرس باعث پرخوری عصبی شده و منجر به دریافت مقدار زیادی کالری می‌گردد، که موجب افزایش بیشتر وزن و چاقی می‌شود.
معمولا در دوران امتحان، افراد خوردن آب را فراموش می‌کنند و یا از مصرف آب خودداری می‌ورزند. این امر باعث بروز یبوست، اختلال در سلامت پوست و اختلال در واکنش‌های بیوشیمیایی داخلی بدن می‌شود و سلامت شخص را به خطر می‌اندازد.
عوارض و اختلالاتی که به علت تغذیه‌ی غلط در دوران امتحانات و کنکور ممکن است برای کودکان و نوجوانان پیش آید و سلامت آنان را تهدید کند، عبارتند از:
- کاهش قدرت حافظه و یادگیری و در نتیجه عدم موفقیت در امتحانات؛
- کم‌خونی؛
- کمبود رشد و کوتاهی قد؛
- کاهش قدرت بینایی؛
- ناراحتی‌های عصبی از قبیل بدخلقی، پرخاشگری، بی‌حوصلگی، خستگی و گیجی، افسردگی؛
- کاهش قدرت مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها، که از عوارض آن بیمار شدن مکرر و طولانی شدن دوران بهبودی و ابتلا به امراض مختلف است.
نکاتی که کودکان و نوجوانان در دوران امتحانات و کنکور باید رعایت کنند
استراحت کافی، به خصوص در این دوران که فعالیت فکری زیاد است، بسیار ضروری است. خستگی و بی‌خوابی از عواملی است که قدرت حافظه و یادگیری را کاهش می‌دهد.
تحرک جسمی کافی و متعادل، موجب شادابی و قدرت بیشتر حافظه می‌شود؛ در ضمن از بروز یبوست، چاقی، افزایش چربی های خون و خستگی پیشگیری می‌کند.
مصرف بیشتر لبنیات از قبیل شیر، ماست، پنیر کم چربی، دوغ و کشک، برای کودکان و نوجوانان که در سنین رشد سریع هستند، ضروری است؛ به خصوص در وعده‌های صبحانه، مصرف شیر و پنیر مفید است.
مصرف تمام وعده‌های اصلی غذایی یعنی صبحانه، ناهار و شام و میان وعده صبح و عصرانه مفید است و به خصوص حذف وعده‌های اصلی غذایی توصیه نمی‌شود.
استفاده از میوه‌ها و سبزی‌های تازه، ماهی، تخم‌مرغ (به میزان متعادل) به حفظ سلامت کودکان و نوجوانان کمک می‌کند و در ضمن ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم را به بدنشان می‌رساند.
پروتئین موجود در ماهی و تخم‌مرغ از نوع بسیار خوب و با کیفیت بالاست و برای رشد کودکان و نوجوانان ضروری است.
خوردن صبحانه برای همه افراد به خصوص کودکان و نوجوانان لازم است و به تقویت حافظه آنان کمک زیادی می‌کند.
مصرف آبمیوه‌ها و سبزی‌هایی مانند مرکبات، گوجه‌فرنگی و هویج در دوران امتحان مفید است و حاوی ویتامین‌های ضروری برای حفظ سلامت، تقویت قدرت حافظه، شادابی و افزایش مقاومت آنان در برابر بیماری‌ها است.
کودکان و نوجوانان باید خود را عادت دهند که وقت کافی برای خوردن غذا در نظر بگیرند. به هنگام غذا خوردن، خود را به برنامه‌های جنبی مشغول نکنند و از دیدن فیلم‌های تلویزیونی پرهیجان و یا گوش کردن به داستان‌های مهیج و تکان‌دهنده‌ای که روی اعصاب اثر نامناسب دارد، بپرهیزند.
بحث و گفت‌وگو به هنگام غذا خوردن، به خصوص چنانچه با عصبانیت یا هیجان توأم باشد صحیح نیست؛ زیرا موجب اختلال در هضم و جذب و متابولیسم موادغذایی می‌شود و در نتیجه مانع استفاده کامل سلول‌ها از مواد غذایی می‌گردد. حفظ آرامش روحی، به خصوص موقع غذا خوردن، به حفظ سلامت انسان و استفاده‌ی بیشتر بدن از مواد غذایی مصرفی کمک می‌کند. در ضمن از اختلالات گوارشی از قبیل نفخ؛ سنگینی دستگاه گوارش، تهوع و دل درد، پیشگیری می‌کند.
با تأنی غذا خوردن، داشتن آرامش هنگام صرف غذا و خوب جویدن غذا، از مواردی است که باید به آن توجه زیادی شود و به صورت عادت در انسان، به ویژه در کودکان و نوجوانان درآید.
کودکان و نوجوانان عزیز توجه داشته باشند که دوران امتحان یا کنکور، قسمت طبیعی و عادی زندگی است که لازم است فعالیت فکری بیشتری برای آن صرف شود. این ایام به هیچ‌وجه، دوران بحرانی و خطرناک عمر نیست؛ از این رو در کنار زندگی طبیعی باید با حفظ آرامش، بیشتر به مطالعه پرداخت و خود را برای امتحان آماده کرد.
لزوم رعایت برخی اصول تغذیه‌ای از سوی داوطلبان در ایام کنکور: مصرف زیاد قهوه و چای به منظور بیدار ماندن و صرف ساعات بیشتری برای درس خواندن، نه تنها موثر نیست بلکه خستگی فرد را به دنبال دارد. داوطلبان بهتر است قبل از نیمه شب خوابیده و صبح زود را به درس خواندن اختصاص دهند .
